Vergi Denetim Kurulu Erken Uyarı Sistemi KURGAN'ı Devreye Aldı

Matbaa yavaş yavaş aramızdan ayrılıyor. Faks makinesinin yok olduğu gibi yazıcılar da hayatımızdan çıkacak. Sadece sıfır ve birden oluşan dizileri işleyen; bunun için küçük de olsa bir ekrana ve elektriğe ihtiyaç duyan, makinalardan oluşan, henüz bir adı olmayan ama dijital olarak bildiğimiz varlık/oluşum hayatımızın her alanında. Sınır tanımayan Dijital, Dünyayı küçülterek yerelliği ortadan kaldıracak ve Dünya vatandaşlarını oluşturacaktır. Dijital sayesinde kendi kendine öğrenen ve öğrendiğini uygulayan makineleri kullanmaya başladık. Dijital, veri işlemede ve görselde uzun yıllardan beri kullanılmakta. Dijitalin kendisinin vergilendirilmesinde tam hakimiyet sağlanamamış olsa da, veri işleme ve uygulama açısından Dijital her alanda olduğu gibi vergi denetimi alanında da etkin olarak kullanılmaya başlandı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, kendisinde ve diğer ortamlarda bulunan veriyi kullanacak olan Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi KURGAN'ı oluşturduğunu ve bu sistemi 01.10.2025 tarihinden itibaren kullanılmaya başlanılacağını duyurdu. Vergi Denetim Kurulu tarafından kullanılacak olan Dijital sistem, büyük veriyi kullanarak yapacağı analizlerle sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMİYB) "halk arasında naylon fatura" olma ihtimali olan belgeler hakkında mükellefe erken dönemde bilgi verecek. Bu bilginin faturanın tanzim edildiği tarihi takip eden üç ay olacağı söylenmektedir.

Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunularında zikredilen fatura, düzenleyen tarafı, düzenlenen tarafa karşı borçlu duruma düşüren çok önemli bir belgedir. Süresinde itiraz edilmediği taktirde de kesinlik kazanmakta. Faturanın doğru kişi tarafından (mal/hizmeti sunan) doğru kişiye (mal/hizmeti alan) doğru içerikle (mal/hizmet çeşidi, miktarı ve tutarı) tanzim edilmesi durumunda muteber ve geçerli bir belgedir. Faturada yer alması gereken bilgilerede gerçek dışı bilgilerin yer alması durumunda bu belge sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMİYB) yani naylon fatura olmaktadır.

Vergi Usul Kanununa göre sahte belge, gerçek bir işlem veya duruma dayanmayan, başkalarını yanıltmak amacıyla düzenlenen belgedir. Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge ise, gerçek bir işlem veya duruma dayansa bile, belge içeriğinde gerçeğe aykırı unsurlar bulunması nedeniyle yanıltıcı kabul edilmektedir. Bu şekilde bir belge düzenleyen de, kullanan da suç işlemiş sayılmakta; düzenleyen açısından kast aranmamakta, kullanan açısından ise bu belgenin kasten kullanılıp kullanmadığı önem arz etmektedir. Maddi ceza açısından düzenleyen ve kullanan açısından bir fark olmamakta ancak hürriyeti bağlayıcı ceza (hapis cezası) açısından kast unsuru önem arz etmektedir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge ile etkin mücadele kapsamında 18.04.2025 tarihinde yayınladığı Sahte ve Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanma İncelemeleri ile VUK'un 160/A Maddesi Kapsamındaki İncelemeler Hakkında Genelge ile öncelikle belge kullanıcılarının tespitinde uyulacak esasları açıklamıştır. Vergi Müfettişleri bu esaslara göre kullanıcıları hizlı bir şekilde tespit edebilecektir. Genelgede sahte belge kullanımına ilişkin cok ciddi ve gerçekci tespitlere yer verilmiştir. Bu tepitlerin de dijitaldeki bilgilere dayanarak yapılması işlem hızını artıracağı açıktır.

Dijital Çağ diye adlandırabileceğim bu çağın başlangıcında, dijital işleme hakimiyet ve bu konudaki bilinç artırılmalıdır. Örneğin şu anda tüm şirketlerde kullanılan mali mühür, mali mühür sahibi yetkilisi tarafından kullanılmamaktadır. Bu dijital imza soketi, şifrelere sahip kişiler tarafından kullanılmakta ve belgeler ıslak kaşeli imzalı olarak kabul görmektedir. Bu işlemin reddi ve inkarı da mümkün değildir. Davul yetkilinin boynunda ancak tokmak mali mühür soketini kullananda. Ve mali mühürün kullanıldığına dair bir uyarı sistemi de yoktur.

Belgelerin örneğin faturanın kağıt çıktısının hukuki bir önemi olmamakla birlikte hala bu çıktılara itibar edilmektedir. Oysa ki bu belgenin dijital imzalı elektronik kaydı önem arz etmektedir ve doğruluğu dijital ortamda teyid edilmelidir.

Yukarıda da belirtmeye çalıştığım gibi; Hazine ve Maliye Bakanlığı naylon fatura kullanıcılarının tespiti ve cezalandırılması husunda yeni bir sistemi, KURGAN'ı 01.10.2025 tarihinde devreye aldı. Anlık ve geçmişe dayalı büyük veriyi kullanacak olan sistem, sahte belge kullanma ihtimali olanları önceden uyaracak. Uyarıyı alan mükellef kendi durumunu gözden geçirecek ve vereceği karara göre işlem yaparak sonuçlarına katlanacaktır. Maddi cezası dışında sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma suçunun cezası üç yıldan sekiz yıla kadar hapistir.